W ostatnich dniach mieszkańcy Jaworza zwrócili uwagę na inwestycję realizowaną przy ulicy Wrzosowej – na terenie, na którym usytuowana jest Willa Relax.
Z informacji posiadanych przez Urząd Gminy Jaworze, Willa Relax zlokalizowana w Jaworzu przy końcu ulicy Wrzosowej nie jest objęta żadną formą ochrony zabytków w myśl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z przepisami prawnymi, formami ochrony zabytków są: wpis do rejestru zabytków, wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego oraz ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzjach lokalizacyjnych lub budowlanych.
Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu, bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się ten zabytek.
Należy wskazać, że uchwalany w gminach „Program opieki nad zabytkami” nie jest formą ochrony zabytków. Jest dokumentem, który sporządza się zgodnie z wytycznymi wskazanymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i ma za zadanie głownie wyznaczyć politykę samorządu w odniesieniu do lokalnego dziedzictwa. Program ten uchwalany jest przez radę gminy, a podstawą do jego sporządzenia jest gminna ewidencja zabytków. Taka ewidencja prowadzona jest przez wójta w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu miejscowości. W ewidencji zabytków powinny być ujęte: zabytki nieruchome wpisane do rejestru, inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Zaznaczyć należy, że do wójta gminy Jaworze nie wpłynęły żadne wnioski dotyczące wpisania Willi Relax do gminnej ewidencji zabytków od właściciela nieruchomości, mieszkańców, jednostek organizacyjnych czy też organizacji społecznych działających na terenie gminy. Jedyną postulowaną formą objęcia ochroną przedmiotowego budynku była propozycja zapisu w gminnej ewidencji zabytków, wskazana w „Gminnym Programie Opieki nad zabytkami dla Gminy Jaworze na lata 2016-2019”. Przedmiotowy budynek nie został jednak ujęty w gminnej ewidencji, ponieważ w ocenie wójta wpisanie ograniczyłoby prawo własności, bez zapewnienia właścicielowi nieruchomości gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia. W konsekwencji mogłoby to doprowadzić do roszczeń finansowych właściciela terenu wobec gminy. Taka sytuacja dotyczy pięciu nieruchomości na terenie gminy.
Sytuacja prawna znacząco zmieniła się po 11 maja 2023 roku, na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt P 12/18), wójt nie ma już możliwości wpisania budynku do gminnej ewidencji zabytków. Trybunał uznał wówczas, że art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dający możliwość ujęcia budynku w gminnej ewidencji zabytków w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków) został częściowo uznany za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z tym wyrokiem wymieniony przepis ustawy traci moc w zakresie, w jakim ogranicza prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku nieruchomego w gminnej ewidencji zabytków, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia.
21 czerwca 2024 roku wójt gminy Jaworze otrzymał decyzję Starosty Bielskiego zatwierdzającą projekt zagospodarowania terenu i projekt architektoniczno-budowlany oraz jednocześnie udzielający pozwolenia na budowę dla inwestora obejmujący m.in. działki, na której stoi Willa Relax. Po otrzymaniu tej decyzji, wójt nie mógł podjąć żadnych czynności, ponieważ nie był stroną w postępowaniu (decyzje otrzymał jedynie do wiadomości). Ponadto z otrzymanej decyzji nie wynika, że budynek ma zostać rozebrany – w decyzji wskazano, że prace będą obejmować „rozbudowę i przebudowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego wraz z infrastrukturą towarzyszącą”. Z decyzją można się zapoznać na stronie Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego.
Wójt gminy Jaworze, po otrzymaniu informacji o planowanej inwestycji, spotkała się kilkukrotnie w Urzędzie Gminy z obecnym właścicielem terenu. W trakcie rozmów ustalono, że na terenie nieruchomości, po zakończonych pracach, zamontowana zostanie tablica informacyjna o historii budynku i pierwotnym właścicielu Willi Relax.